KÖROĞLU VE ROBIN HOOD HİKAYELERİNİN MUKAYESESİ

            Bu çalışmamda Köroğlu Hikayeleri ile Robin Hood Hikayesi arasındaki benzerlik ve farklılıklara değineceğim. Her ne kadar birisi Türk Halk Hikayesi diğeri ise İngiliz Halk Hikayesi olsa da ikisi arasında ciddi benzerlikler mevcuttur. Ben mukayeseye başlamadan önce iki halk hikayesi arasındaki temel benzerlik olan eşkıyalık kurumu, halkın bu kuruma bakışı ve eşkıyalık kültürünün edebiyattaki yansıması hakkında bilgi vermek istiyorum.

Avrupa, Amerika ve Asya ülkelerindeki haydutluk kurumu üzerine bir araştırma yapmış olan İngiliz tarihçisi EJ. Hobsbawm Bandit adlı kitabında haydutları bir kaç kategoriye ayırmış ve bu kategorilerin özelliklerini saptamıştır. Hobsbawm'u ilgilendiren, sıradan kanun kaçakları, katiller, hırsızlar değil, yasalara göre suçlu oldukları halde halkın gözünde suçsuz hatta kahraman sayılan, "toplumsal" dediği haydutlardır. Hobsbavvm bu toplumsal haydutlara, yaptığı kategorilendirmede "soylu eşkıya" adını verir. Bunlar, köylülerin baskı altında ezildiği, sömürüldüğü kırsal kesimde, zalim yöneticilere karşı baş kaldırmış ve adalet istemiş haydutlardır. Çeşitli ülkelerin hikâyelerinde, şiirlerinde, romanlarında görülen bu tip haydutun ortak özelliklerini dokuz maddede toplar Hobsbavvm. Bu dokuz maddeyi şöyle özetleyebiliriz:

1) Soylu eşkıya bir suç işlediği için dağa çıkmaz, bir haksızlığa uğradığı

için dağa çıkar ve eşkıya olur.

2) Yapılan haksızlıkları düzeltir.

3) Zenginden alıp fakire verir.

4) Ancak kendini savunmak ya da, haklı olmak koşuluyla öç almak için

adam öldürür.

5) Eğer yaşarsa halkının arasına, toplumun saygın bir üyesi olarak döner.

6) Halk kendisine hayrandır ve onu destekler.

7) Ancak ihanet sonucu ölür, çünkü dürüst hiç bir insan onu ihbar etmez.

8) Hiç değilse teorik olarak görünmezdir ve yenilgiye uğratılmaz.

9) Kralın ya da imparatorun düşmanı değildir, çünkü onlar adaletin

kaynağıdır. Soylu eşkıyanın düşmanı, bölgesindeki mütegallibedir (halka

zulmeden toprak sahipleri, derebeyleri).[1]

            Yukarda da belirtildiği gibi herne kadar söz konusu kişi bir eşkıya da olsa halkın onlara bakış açısı her zaman olumsuz değildir. Öyle ki EJ. Hobsbawm kitabında halkın bu eşkıyalara kendisini zalim derebeylerinden, ağalardan koruduğu, onların hakkını savunduğu için duyduğu hayranlıktan bahseder ve bu kişileri soylu eşkıya yaptıkları faaliyetleri de soylu eşkıyalık faaliyetleri olarak nitelendirir. Halkın bu tür eşkıyaları benimsemesi aynı eşkıyaların halk hikayelerinde farklı farklı maceralarla karşımıza çıkmasına neden olmuştur. Bu açıdan baktığımızda tarihte yaşanmış yahut yaşandığı rivayet edilen fakat daha az önemli olması gibi unutulmaya yüz tutmuş kahramanlık hikayeleri bir şekilde Köroğlu Hikayeleri’ne monte edilmiştir. Bu hikayelerin kahramanları varlıklarını ikincil karakter olarak devam ettirirler. Nitekim Türk Halk Edebiyatı’nda kahramanlık konulu klasik halk hikayeleri hususunda hakkında yapılan sınıflandırma:

A: Köroğlu Hikayeleri

B: Diğerleri

       a= Köroğlu dairesi

        b= Diğerleri

şeklindedir. Köroğlu hikayeleri hakkında hiçbir şey bilmesek dahi bu sınıflandırma bize Köroğlu adı altında soylu haydutluk kurumunun, Türk yazılı, sözlü geleneğindeki konumu hakkında bilgi verebilir. Benzer bir durum Robin Hoood için dahi söz konusudur. Robin Hood hikayelerinde kahraman kimi zaman şerife, kimi zaman, kimi zaman Prens John, kimi zamansa aslan yürekli Richard’a düşmandır. O’nu bazense haçlı savaşlarında görürüz.

            İki eşkıyanın da kendi halkları arasında olumlu karşılanan kahramanlar olduğunu belirttikten sonra eşkıyalığa başlama nedenlerindeki benzerliği belirtmek istiyorum. EJ. Hobsbawm’ın yapmış olduğu dokuz maddelik soylu eşkıya tanımının dördüncü maddesi bu kişilerin bilerek ve istiyerek adam öldürmediklerinden, işledikleri cinayetleri ya haklı olarak öç almak için yahutsa kendilerini savunmak için yaptıklarından bahseder. Köroğlu’nun  Bolu Beyi’ne karşı başlattı mücadelenin temelinde babasının öcünü alma düşüncesi yatar. Zira Bolu Bey’i seyisi olan Köroğlu’nun babasından kendi namına yakışır bir at istemiş, Köroğlu’nun babası ise Bolu Beyi’ne gelecek vaat ettiğini düşündüğü lakin mevcut durumda cılız bir at bulur. Doğal olarak Bolu Beyi bu attan hoşlanmaz ve Seyis Yusuf’u cezalandırmak için gözlerine mil çektirir. Seyis Yusuf bu cezalandırma işleminden sonra kör olduğu için oğlu da doğal olarak Köroğlu olarak anılacaktır. Köroğlu babasının intikamını alabilmek için yanına topladığı adamlarla zengin tüccarların, ticaret kervanlarının yolunu keser, haraç alır. Aldığı haraçları fakir halka dağıtır. Dolaysıyla halkın sempatisini kazanır, bölgede nam salar ve Bolu Beyi’nin otoritesini zedeler.

Robin Hood’un eşkıyalığa başlama süreci ise şu şekilde gelişmiştir. Nottingham Şerifi’nin düzenlemiş olduğu bir okçuluk yarışmasına katılmak için ormandan geçerken, ormancılar kendisine laf atarlar ve aralarında çıkan hır gür sonucu, Robin hood bir ormancıyı oklayarak öldürmek zorunda kalır. Yaptığı işe çok pişman olmuştur amma, iş işten geçmiştir. Ölen ormancı, Nottingam Şerifi’nin akrabası olduğu için, Şerif Robin Hood’un yakalanması işine Özel bir İlgi gösterir. Robin, bir yıl boyunca Shenvood ormanına saklanır ve çevresine, çeşitli sebeplerden dolayı, büyük bir çoğunluğu haksızlığa uğradığı için, kanun kaçağı durumunda olan kişileri toplar. Sayıları kısa zamanda yüzü geçen bu insanlar, Robin Hood’u kendilerine lider seçerler ve bundan böyle, kendilerini soyanları soymaya yemin ederler. Adaleletsiz vergiler, toprak kiralan ya da haksız cezalarla zorla yoksulların parasına alan herkesin parasına alacaklar; ihtiyacı olanlara da yardım eli uzatacaklardır. Bunun yanı sıra, hiçbir ço­cuğa zara vermemeye, hiçbir kadına kötülük etmemeye ant içerler. Doğal olarak Robin Hood’da bölge halkı tarafından benimsenecek destek göreceklerdir. Bu açıdan baktığımızda her iki kahraman da soylu eşkıya niteliği göstermektedir.

Kaynakça

Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: İletişim Yayınları.

---

[1] Berna Moran, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış(İstanbul: İletişim yayınları),80.